اقتصاد و کشاورزی ارگانیک:

ﻛﺸﺖ ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راهﺣﻠﻲ ﺗﺼﻮرى ﺑﺮاى اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل در ﻛﺸﻮرﻫﺎى ﺟﻬﺎن ﺳﻮم و ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش در ﻫﻨﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺎى ارﮔﺎﻧﻴﻚ در ﺑﺎزار داراى ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮاى ﻣﺜﺎل ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺎى ﺷﻴﺮى ارﮔﺎﻧﻴﻚ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه داراى دﺳﺘﻜﻢ %50 اﺧﺘﻼف ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻋﺮﺿﻪ ﻏﺬاى ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎداش ﺑﻪ ﻛﺸﺎورزان داده ﺷﻮد. ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزى ﺷﻮد و ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺎى ارﮔﺎﻧﻴﻚ را آﮔﺎه ﻛﺮد ﻛﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺤﺼﻮل ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارزش ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﺎﻟﻢ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ، ﮔﺮان ﻧﻴﺴﺖ.

تهیه میوه و سبزی سالم در سبد غذایی مردم نقش بسیار زیادی در سلامت جامعه و کاهش بیماری های ناشی از کاربرد غیر اصولی مواد شیمیایی در فرایند تولید محصولهای کشاورزی دارد. بسیاری از بیماری های رایج امروزی می تواند منشاء گرفته از وجود بقایای سم ها، کودها و مواد شیمیایی مورد استفاده در فرایندهای تولید باشند. آمارهای تکان دهنده ای در مورد وجود بیماری های کشنده در اثر تغذیه ناسالم، وجود دارد و استفاده از محصول های ارگانیک را به یک ضرورت تبدیل می کند. با توجه به شرایط موجود در زمینه سلامتی امروزه مصرف محصول های ارگانیک یک حرکت تفننی نیست بلکه لازمه سلامتی و بقای عمر انسان در حد عمر طبیعی است.

چالش تولید ارگانیک:

یکی از مهمترین توافق های عمومی در کشاورزی ارگانیک، داشتن گواهی در خصوص طبیعی بودن محصول هایی است که به عنوان ارگانیک روانه بازار می شوند. این محصول ها، بدون داشتن گواهی رسمی، قابل تجارت با برچسب ارگانیک نمی باشند. فرایند بازرسی شامل کلیه مراحل از شروع تولید تا عرضه محصول است. مدیریت و زمان بیشتر لازم برای تولید محصول های ارگانیک موجب افزایش قیمت فراورده های ارگانیک می گردد که ممکن است موجب کاهش توان خرید مصرف کنندگان شود.

مواد عمده ممنوعه در فرآوری محصول های ارگانیک:

عوامل عمده ای که کیفیت مواد غذایی را در جهان تحت تاثیر قرار می دهد، مقادیر زیاد نمک و قند در مواد غذایی، مقادیر ناکافی مواد فیبری در جیره غذایی، عدم تامین بیش از یک سوم از آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن در اغلب جیره های غذایی و سرانجام وجود باقی مانده سموم و نیترات در مواد غذایی گزارش شده است.

گازهای زیان آور، استفاده از سموم آفت کش، قارچ کش و علف کش در کشتزارها و باغ ها و به ویژه تولیدهای گلخانه ای بدون رعایت ضوابط علمی و فرستادن محصول های تولیدی دارای باقیمانده سموم به بازار مصرف. استفاده از کودهای حیوانی فرآوری نشده برای تولید محصول های زراعی و از جمله سبزی ها، استفاده از پرتوهای یونیزه کننده مانند گاما برای فرآوری و نگهداری مواد غذایی.

نگهداری، آماده سازی و فرآوری محصول‌های غذایی با روش‌های غیر ارگانیک و از جمله استفاده از گازهایی مانند متیل بروماید، ترکیبات شیمیایی مانند پادزیستها، بنزوات سدیم و پتاسیم، نیترات و غیره در مواد غذایی. عدم نگهداری بهینه محصول‌های کشاورزی برای استفاده دام ها و انسان در نتیجه تولید زهرابه ها در آنها مانند آفلاتوکسین که بیماری زا و سرطان زا هستند، عدم استفاده از مواد، بسته بندی طبیعی و در نتیجه آلوده کردن مواد غذایی به ترکیبهای شیمیایی و از جمله پلیمرها و عدم بهره گیری از مواد تجزیه پذیر زیستی برای بسته بندی فرآورده ها.

افزودن ترکیب های غیر طبیعی به مواد غذایی برای رنگ ظاهری بهتر مانند نیترات در فرآورده های گوشتی، باقی مانده دود گوگرد در خشکبار و بی سولفیت سدیم در آبمیوه ها نیز همگی مشکل زا هستند. استفاده از افزودنی هایی که مواد غذایی را از حالت طبیعی خود خارج می کنند مانند نگه دارنده ها، شیرین کننده ها، رنگ دهنده های شیمیایی، طعم دهنده ها، رنگ های مصنوعی و اسانس های مصنوعی.

استانداردهای کشاورزی ارگانیک:

اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎى ﻛﺸﺎورزى ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎى ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺸﺎورزى ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮدم ﻧﻬﺎد ﻛﺸﺎورزى ارﮔﺎﻧﻴﻚ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺳﺎل 1980 ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ. ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد (ISO) ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺻﺪور ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺮاى ﻣﻮﺳﺴﻪﻫﺎى ﮔﻮاﻫﻲﻛﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺎى ارﮔﺎﻧﻴﻚ را درﺳﺎل 1996 ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺮد. اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻨﻄﻘﻪ اى و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎى ﻣﺤﻠﻲ ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﺸﺎورزى ارﮔﺎﻧﻴﻚ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واژهﻧﺎﻣﻪ ﻛﺸﺎورزى ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﺑﻮد، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﻲ در ﺳﺎل 1386 ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ. دوﻣﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد از اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »آﻳﻴﻦ ﻛﺎر ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮلﻫﺎى ﻃﺒﻴﻌﻲ« درﺳﺎل 1388 منتشر گردید.

با توجه به این نکته که تعریف های بسیاری برای کشاورزی ارگانیک شده، اما از میان آنها دو تعریف جامعترند. تعریف اول: که فدراسیون جنبش های بین المللی کشاورزی ارگانیک (IFOAM) در سال 2008 میلادی مورد تصویب قرار داد عبارت است از “کشاورزی ارگانیک سیستمی تولیدی است که سلامت خاک، اکوسیستم ها و انسان را پایدار می سازد. این سیستم، بر فرآیندهای بوم شناسانه، تنوع زیستی و چرخه های سازگار با شرایط محلی تکیه دارد و به نهاده هایی که اثرهای مشکل زا دارند، وابستگی ندارد. کشاورزی ارگانیک روش های سنتی، علمی و نوآوری را در هم می آمیزد تا از محیط خود و آسان سازی ارتباط مناسب با آن، بهره گیرد و زندگی با کیفیت خوب را، برای تمام دست اندر کاران فراهم سازد”. تعریف دوم: که در سال 2010 میلادی توسط Raviv آورده شده چنین است “کشاورزی ارگانیک مفهوم و روشی از تولید کشاورزی بدون کاربرد آفت کش های ساخته ای، کودهای شیمیایی و نیز پادزیستها و هورمون ها در تولیدهای گیاهی و دامی است. همچنین به کارگیری موجودهای زنده تغییر یافته ژنتیکی را نمی پذیرد”.

نگاهی کوتاه به آمار و چالش ها:

در ایران سطح زیر کشت ارگانیک در سال 2005 میلادی صفر و در سال 2011، 43332 هکتار گزارش شده است. آمارهای جهانی نشان می دهند که 10 کشوری که در سال 2012 بیشترین افزایش سطح زیر کشت مواد ارگانیک را داشته‌اند به ترتیب عبارت از یونان، مکزیک، قرقیزستان، ترکیه، تانزانیا، ایتالیا، رومانی، فرانسه، لهستان و دانمارک می باشند. در همین سال 10 کشور هندوستان، اوگاندا، مکزیک، تانزانیا، اتیوپی، ترکیه، پرو، ایتالیا، اسپانیا و لهستان به ترتیب دارای بیشترین تولیدکنندگان ارگانیک بوده اند. در مقابل، چالش های تولید محصول های دامی ارگانیک پیچیده تر از فرآورده های ارگانیک گیاهی است زیرا در دامپروری ارگانیک افزون بر نیاز به خوراک دام حاصل از کشاورزی ارگانیک باید شرایطی مانند تامین فضای آزاد برای تحرکات طبیعی دام، عدم استفاده از انگل کش های شیمیایی، پادزیست ها و هورمون ها و خودداری از درمان با داروهای شیمیایی فراهم شود و این موضوع تولید ارگانیک محصولهای دامی را مشکل تر و پر هزینه تر می کند.

منبع: مرتضی خوشخوی/ مروری کلی بر کشاورزی ارگانیک